Toplumun Gözünden Görmek: Göz Doktoruna Gidince Ne Yapılır?
Bir sosyolog olarak insanların gündelik deneyimlerine baktığımda, en sıradan eylemlerin bile derin toplumsal anlamlar taşıdığını fark ederim. Göz doktoruna gitmek de bunlardan biridir. İlk bakışta yalnızca bir sağlık kontrolü gibi görünse de, aslında toplumun değerleri, cinsiyet rolleri ve kültürel pratikleriyle örülü karmaşık bir ritüeldir. Çünkü bir insan göz doktoruna gittiğinde yalnızca gözlerini değil, aynı zamanda dünyayı nasıl gördüğünü ve toplumun ona nasıl baktığını da fark eder.
Göz Doktoruna Gitmek: Tıbbi Bir Eylemden Fazlası
Göz doktoruna gidince genellikle göz muayenesi yapılır, görme keskinliği test edilir, göz tansiyonu ölçülür, retina incelenir. Ancak bu tıbbi süreç, aynı zamanda bireyin bedenini “uzman bakışı”na teslim ettiği bir sosyal etkileşimdir. Doktorun yönlendirmeleriyle “bir harfe bakmak”, “ışığa dikkatlice odaklanmak” veya “göz bebeklerini büyüten damlayı beklemek” gibi eylemler, disiplinli bir toplumsal düzenin küçük sahneleridir. Bu sahnede birey, yalnızca hastalıkla değil, toplumun bilgi ve otoriteyle kurduğu ilişkiyle de karşı karşıyadır.
Foucault’nun “klinik bakış” kavramı burada akla gelir: bireyin bedeni, modern tıbbın nesnesine dönüşür. Göz doktoruna gitmek, bir anlamda toplumun “görme biçimleri”yle yüzleşmektir. Çünkü göz, yalnızca ışığı değil, toplumsal anlamları da algılar.
Cinsiyet Rolleri ve Görme Deneyimi: Kim Nasıl Görür?
Toplumsal cinsiyet, görme deneyimini bile şekillendirir. Erkekler, genellikle yapısal işlevlere odaklanır; görme sorununu teknik bir arıza olarak algılarlar. “Gözüm bozulmuş, ölçü değerim kaç?” diye sorarken, dünyayı sayılar ve çözüm yolları üzerinden anlamlandırırlar. Bu, erkekliğin kültürel olarak rasyonaliteyle ilişkilendirilmesinin bir sonucudur.
Kadınlar ise göz muayenesini daha ilişkisel bir deneyim olarak yaşar. “Gözlerim çok yorgun, ekran başında ağrıyor” ya da “ışık bana fazla geliyor” gibi ifadelerle durumu tanımlarlar. Bu anlatım biçimi, kadınların bedensel deneyimlerini duygusal ve sosyal bağlam içinde ifade etmeye daha yatkın olduklarını gösterir. Kadınlar için görmek, sadece netlik değil; aynı zamanda hissetmektir. Erkek için görme, işlevin sürmesiyle ilgilidir; kadın için ise deneyimin anlamıyla.
Toplumsal Normlar ve Göz Doktorunun Mekânı
Bir göz muayenehanesi, toplumsal normların minyatür bir aynası gibidir. Bekleme salonunda kadınlar genellikle birbirine bakmadan ama birbirini hissederek bekler; erkekler ise ya sessizce telefonlarına dalar ya da sıralarını sorgular. Bu küçük gözlem, toplumsal rollerin nasıl görünür hale geldiğini gösterir.
Kültürel olarak erkekler “kontrol eden”, kadınlar ise “katlanan” konumunda yetiştirilir. Bu nedenle erkek, doktorla kısa, doğrudan ve çözüm odaklı bir iletişim kurar. Kadın ise çoğu zaman sorular sorar, belirtilerini açıklarken duygusal bağ kurmaya çalışır. Bu fark, toplumsal cinsiyetin iletişim biçimlerine nasıl sızdığının küçük ama çarpıcı bir örneğidir.
Kültürel Pratikler ve Görme Biçimleri
Görme deneyimi, kültürle şekillenir. Örneğin, uzun süre dijital ekrana bakan kentli bireylerin göz rahatsızlıkları, modern yaşamın hızını ve yalnızlığını yansıtır. Kırsal bölgelerde ise güneş, toz ve doğayla iç içe olmanın getirdiği göz problemleri görülür. Her iki durumda da göz, çevreyle kurulan ilişkinin izlerini taşır. Göz doktoru, bu anlamda yalnızca bir sağlık uzmanı değil; bireyin toplumsal çevresiyle kurduğu görsel ilişkinin sessiz tanığıdır.
Ayrıca bazı kültürlerde “göz teması” sosyal statüyle doğrudan bağlantılıdır. Batı kültürlerinde doğrudan bakış dürüstlüğün işaretiyken, bazı Doğu kültürlerinde saygısızlık olarak algılanabilir. Göz doktorunun “ışığa bakın” talimatı bile, bu kültürel farkların sınırında yankılanır — kimileri için doğal, kimileri için zorlukla yerine getirilen bir eylemdir.
Göz Doktorunun Sosyolojik Rolü: Görmeyi Yeniden Öğretmek
Göz doktoruna gitmek, aslında bir anlamda “görmeyi yeniden öğrenmek”tir. Birey, yalnızca bulanıklığı gidermeye değil, kendi algısını yeniden tanımlamaya gider. Bu süreç, sosyolojik olarak bir farkındalık dönüşümüdür. Çünkü görmek, sadece optik bir olay değil; aynı zamanda toplumsal bir eylemdir. Birini nasıl gördüğümüz, hangi sınıftan, cinsiyetten ya da kültürden olduğumuzla da ilgilidir.
Bir kadın, aynada kendini görürken toplumun “güzellik normları”nın ağırlığını hisseder. Bir erkek, gözlerinin yaşlandığını fark ettiğinde üretkenlik mitinin sarsıldığını deneyimler. Göz doktorunun odası, bu farkındalıkların sessizce şekillendiği bir mekân haline gelir.
Sonuç: Görmekten Anlamaya, Muayeneden Farkındalığa
Göz doktoruna gidince ne yapılır? Görme testleri, ölçümler, tanılar… Ama aslında bundan fazlası yapılır: Birey, kendi bedenine, toplumun gözünden yeniden bakar. Bu deneyim, yalnızca bir muayene değil; bir toplumsal aynaya bakıştır. Göz, yalnızca ışığı değil, anlamı da yansıtır.
Bugün bir göz doktoruna gittiğinizde, sadece gözlerinizi değil, “bakışınızı” da kontrol ettirmeyi düşünün. Çünkü bazen en bulanık olan, retina değil, toplumsal algımızdır.
Okuyuculara soru: Sizce toplum, bizim neye nasıl bakmamızı nasıl belirliyor? Görüşlerimizi kim şekillendiriyor — biz mi, yoksa bize bakan gözler mi?